قدرت نجات‌بخش عوامل ضدميکروبی
حفظ قدرت نجات‌بخش عوامل ضدميکروبی
الهام بهزادی، پيام بهزادی
1) فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ايران
2) عضو هيئت علمی گروه ميکروب شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهر قدس
عوامل ضد ميکروبی، مهم‌ترين داروهای کشف‌شده‌ای هستند كه از اوايل سال 1930 ميلادی (برابر با سال 1309 خورشيدی) روانه‌ی بازار شده و تاکنون جان ميليون‌ها انسان را نجات داده‌اند؛ اما در حال حاضر، تأثير اين منابع نجات‌بخش در معرض خطر است. بسياری از پيشرفت‌های علوم پزشکی که مردم جهان از آن بهره مي‌برند- مانند درمان سرطان، جراحی، پيوند اعضا و مراقبت‌های هنگام تولد- با افزايش مقاومت آنتی‌بيوتيکی و کاهش شديد در تحقيقات و خط توليد داروهاي آنتي‌بيوتيكي به مخاطره افتاده است. مقاومت دارويي تهديدي برای سلامت مردم و امنيت جامعه به‌شمار می‌آيد.
تقريباً همه‌ی بيماري‌زاهای مقاوم به آنتي‌بيوتيک را مي‌توان از طريق جهش‌های القايی يا کلون کردن، مهندسی ژنتيکی نمود و آنها را از طريق دستكاري ژنتيكي نسبت به آنتي‌بيوتيك‌هاي كنوني مقاوم کرد. بر اساس گزارش‌هايي که اخيراً به چاپ رسيده، بر عفونت‌هاي ايجاد شده توسط سويه‌هايي از باكتري‌هاي گرم منفي توليدكننده‌ی آنزيم متالو بتالاكتاماز دهلي‌نو (1-NMD) که دارای مقاومت چند دارويي هستند، تأكيد شده است. از اين‌رو، مقاومت دارويي يك تهديد روزافزون برای سلامت جامعه‌ی جهاني به‌شمار آمده و توجه به اين مشكل پيچيده، از اهميت زيادی برخوردار است. غلبه بر بحرانی که سلامت جامعه را تهديد می‌کند، نيازمند تدابير گسترده و چند جانبه بوده و ساخت آنتي‌بيوتيك‌هاي جديد را می‌طلبد.
تجديد خط توليد آنتي‌بيوتيك
چشم‌انداز توليد آنتي‌بيوتيك‌هاي نوين كه در مقايسه با داروهاي جديد از سودمندی‌های بيشتری برخوردارند، بسيار نااميدكننده است، زيرا ايجاد خط توليد آنها محدود می‌باشد. بيشتر شركت‌ها‌ي دارويي، خود را از پژوهش در مورد آنتي‌بيوتيك‌ها و توليد آنها كنار كشيده‌اند. چنين ركودي در بازار دارو، به عوامل متفاوتي بستگی دارد؛ يکی اين‌که هر چند اين داروهاي ضروري، تأثير بسيار خوب و سريعي دارند- اكثر آنها فقط به مدت 7 تا 14 روز تجويز مي‌شوند- اما، سودآور نيستند. ديگری، ترديد در مورد نيازهايي است كه براي تصويب مقررات و چالش‌هاي تكنيكي بزرگ در ارتباط با شناسايي كلاس‌هاي جديد آنتي‌بيوتيك‌ها وجود دارد. اين مسئله، از موانع بزرگ توسعه‌ی توليد آنتی‌بيوتيک‌های نوين به‌شمار می‌آيد. نکته‌ی جالب توجه آن است که، زماني هم كه يك آنتي‌بيوتيك جديد تمام موانع مهم را پشت سر می‌گذارد و روانه‌ی بازار مي‌گردد، سودآوري محدودی خواهد داشت که علت آن، برنامه‌هاي نظارت ضدميكروبي مؤثر و توانايي ميكروب‌ها در سازگاري سريع با آنتي‌بيوتيك‌ها می‌باشد.
لازم به ياد آوری است، از سال 1983 تا 1987ميلادی (برابر با 1362 تا 1366 خورشيدی)، 16 آنتي‌بيوتيك نوين، از سال 2003 تا 2007 ميلادی (برابر با 1382 تا 1386 خورشيدی) 5 مورد و از سال 2008 ميلادی (برابر با 1387 ميلادی) تاکنون، فقط 2 مورد توسط اداره‌ی غذا و داروي ايالات متحده‌ی آمريكا (FDA) تأييد شده است. براي نشان دادن مشكل و نياز به پيدا کردن راه‌حل، انجمن بيماري‌هاي عفوني آمريكا (IDSA) در سال 2004 ميلادی (برابر با 1383 خورشيدی) حزب پشتيباني “موجودات بد، دارويي ندارند” و اخيراً گروه پيشگام 20x’10 درخواست تعهدي جهاني در مورد ايجاد 10 نوع آنتي‌بيوتيك جديد را در سال 2020 نموده‌اند.
اين ابتكار، كوششي جهت بسيج كردن رهبران اصلي و سرمايه‌گذاران برای يك هدف آرماني ويژه است تا به تحقيق در مورد آنتي‌بيوتيك‌ها و ايجاد انگيزه جهت توليد 10 نوع آنتي‌بيوتيك جديد، مطمئن، مؤثر همراه با برتری‌هايي نسبت به داروهاي موجود، بپردازند. تا به امروز بيش از 30 سازمان پيشگام بوده‌اند.
20x’10 زماني به هدف والاي خود مي‌رسد كه كنگره‌ی ايالات متحده، قوانيني شامل پاداش‌هاي مالي فراوان براي تحقيق و توسعه دارويي، افزايش سرمايه‌گذاري براي تحقيق در ارتباط با مقاومت و دارو و كشف روش‌هاي تشخيصي مرتبط، پشتيباني از همكاري‌هاي مردمي– خصوصي را وضع کرده و آنها را جهت به كارگيري سريع توسط FDA براي شفاف‌سازي مقررات از طريق انتشار راهنماي آزمون باليني تجربي براي صنايع، ابلاغ نمايد. به عنوان بخشي از محاسبات خطر– سود FDA، قانون‌گذاران بايستي به‌هنگام ارائه‌ی دستورالعمل براي طراحي آزمون‌هاي باليني، اهميت فوائد باليني، سلامت عمومي و امنيت اجتماعی‌ای كه آنتي‌بيوتيك ايجاد مي‌نمايد را درنظر بگيرند.
تدابير ضروري ديگر
تخمين زده شده است كه 50% از آنتي‌بيوتيك‌هاي مورد استفاده در انواع مراكز خدمات درماني- پزشکی، غيرضروري يا نامناسب هستند. بنابراين، مراكز خدمات درماني عمومي يا درمانگاه‌هاي بزرگتر، بايستي در مورد زمان استفاده از آنتي‌بيوتيك مورد نياز، آموزش داده شوند- و مواردي كه ممكن است آسيب وارده، بيشتر از فايده‌ی آن باشد را بدانند- تا نرخ و ميزان مقاومت ناشي از استفاده‌ی نامناسب آنتي‌بيوتيك‌ها كاهش يابد. بايستی توجه داشت که، عدم تشخيص به‌موقع برای استفاده از آنتي‌بيوتيك‌ها، مي‌تواند خطرناك باشد. به‌همين دليل، تدابير كنترلي شديد مي‌تواند مؤثر واقع شود؛ مانند آنچه كه به‌هنگام شيوع aureusStaphylococcusمقاوم به لينه‌زوليد در سال 2008 (برابر با 1387 خورشيدی) در بخش مراقبت‌هاي ويژه در اسپانيا مشاهده شد.
البته، برنامه‌هاي مؤثر نظارت بر آنتي‌بيوتيك، به همراه تلاش‌هاي وسيع براي كنترل و پيشگيري عفونت، باعث كاهش ظهور و شيوع باكتري مقاوم به آنتي‌بيوتيك در تجهيزات پزشكي شده است. اين روش‌ها نتيجه‌بخش بوده و بايستي از آنها پشتيباني شده تا توسعه يابند و در تجهيزات پزشكي در کليه‌ی زمينه‌ها گسترش داده شوند. حفظ تأثير آنتي‌بيوتيك‌ها بايستي مورد توجه همگان باشد زيرا، تک‌تک افراد، در برابر آن مسئول هستند.
تقويت نظارت كنوني،جمع‌آوري اطلاعات، پيشگيري و كنترل و داشتن توانايي براي تحقيق جهت درك بهتر، رديابي و محدودسازي مقاومت ضدميكروبي نيز ضروري است. تدابيري براي مدنظر قرار دادن مقاومت ضدميكروبي (STAAR) که بيش از 25 سازمان آن را تأييد نموده‌اند، مي‌تواند سبب بهبود هماهنگي دولت فدرال و سرمايه‌گذاري در اين حوزه‌ها0گردد. بسياري از اين گروه‌ها، مصوبه‌ی پيشگيري با آنتي‌بيوتيك‌ها براي درمان پزشكي را تأييد کرده‌اند كه اين امر، به‌طور قابل‌توجهی، استفاده‌ی نامعقول از آنتي‌بيوتيك‌ها در حيوانات زراعي را محدود مي‌سازد. ارائه‌ی آزمون‌هاي تشخيصي جديد و سريع در محل درمان، يكي از اجزای ضروري اين راه‌حل است، زيرا چنين آزمون‌هايي مي‌تواند سبب اتخاذ تصميمات درماني بهتر و كاهش هزينه‌هاي توليد دارو از راه آزمون‌هاي باليني گردد. همچنين نياز مبرمی به داروهاي ضدويروسي جديد وجود دارد، زيرا در ويروس‌ها نيز مقاومت ديده شده است، كه اين موضوع در تجربه‌ی اخير در مورد آنفلوانزاي فصلي و پاندمي آن کاملاً مشهود بود.
فراخواني براي اقدام
متخصصان سلامت از حوزه‌هاي پزشكي و دامپزشكي مي‌توانند در نشان دادن مشكل مقاومت‌های ايجاد شده نسبت به آنتي‌بيوتيك‌ها نقش مهمي را از خود ايفا نمايند تا رهبران سياسي کشورها در جريان امور مربوطه قرار گرفته و تلاش نمايند تا توجه عموم را به مسئله‌ی تهديدكننده‌ی سلامت عمومي، جلب نمايند.
با اين‌حال، نشانه‌هايي از پيشرفت و اميدواری وجود دارد. تلاش‌هاي بين‌المللي از جمله ايجاد گروه ويژه در سراسر منطقهی اقيانوس اطلس براي مقاومت ضدميكروبي در دست اقدام است. مقاومت ضدميكروبي موضوع مورد بحث روز جهاني بهداشت در آوريل 2011 خواهد بود. همچنين، FDA و ديگر آژانس‌هاي فدرال، نياز مبرم به پيدا نمودن راه‌حلي جهت زدودن اين مشكل را، تشخيص داده‌اند.
منبع: سایت آزمایشگاه پارسه